"I znosicie słowo Boże przez waszą tradycję...", czyli Jezusowe problemy z tradycją...

Mk 7,1-13

"U Jezusa zebrali się faryzeusze i kilku uczonych w Piśmie, którzy przybyli z Jerozolimy. I zauważyli, że niektórzy z Jego uczniów brali posiłek nieczystymi, to znaczy nie obmytymi rękami. Faryzeusze bowiem, i w ogóle Żydzi, trzymając się tradycji starszych, nie jedzą, jeśli sobie rąk nie obmyją, rozluźniając pięść. I /gdy wrócą/ z rynku, nie jedzą, dopóki się nie obmyją. Jest jeszcze wiele innych /zwyczajów/, które przejęli i których przestrzegają, jak obmywanie kubków, dzbanków, naczyń miedzianych. Zapytali Go więc faryzeusze i uczeni w Piśmie: Dlaczego Twoi uczniowie nie postępują według tradycji starszych, lecz jedzą nieczystymi rękami? Odpowiedział im: Słusznie prorok Izajasz powiedział o was, obłudnikach, jak jest napisane: Ten lud czci Mnie wargami, lecz sercem swym daleko jest ode Mnie. Ale czci Mnie na próżno, ucząc zasad podanych przez ludzi. Uchyliliście przykazanie Boże, a trzymacie się ludzkiej tradycji, /dokonujecie obmywania dzbanków i kubków. I wiele innych podobnych rzeczy czynicie/. I mówił do nich: Umiecie dobrze uchylać przykazanie Boże, aby swoją tradycję zachować. Mojżesz tak powiedział: Czcij ojca swego i matkę swoją oraz: Kto złorzeczy ojcu lub matce, niech śmiercią zginie. A wy mówicie: Jeśli kto powie ojcu lub matce: Korban, to znaczy darem /złożonym w ofierze/ jest to, co by ode mnie miało być wsparciem dla ciebie - to już nie pozwalacie mu nic uczynić dla ojca ni dla matki. I znosicie słowo Boże przez waszą tradycję, którąście sobie przekazali. Wiele też innych tym podobnych rzeczy czynicie."

Jezus wi(e)dział, że w judaizmie była skłonność do wprowadzania i zachowywania różnego rodzaju zwyczajów. Żydzi tworzyli swoje tradycje [Jest (...) wiele (...) /zwyczajów/, które przejęli i których przestrzegają, jak obmywanie kubków, dzbanków, naczyń miedzianych...]. W pobożnych zwyczajach Izraela bez wątpienia nie kryło się zło, niemniej jednak Żydzi, trzymając się tradycji starszych, zaczęli przedkładać religijne rytuały nad Słowo Boże. Ponadto pielęgnując swoje tradycje, zapominali, że najważniejsze i pierwsze jest to, co wewnętrzne (treść), zaś to, co na zewnątrz (forma), jest wtórne i na pewno nie ma pierwszorzędnego znaczenia. Dlatego Pan gorzko stwierdza, nawiązując do proroctwa Izajasza: Ten lud czci Mnie wargami, lecz sercem swym daleko jest ode Mnie. Ale czci Mnie na próżno, ucząc zasad podanych przez ludzi... Dla Boga zawsze liczy się serce...

Spór o tradycję, w który włączył się Jezus, odsłania i ujawnia napięcia, jakie mogą rodzić się we wspólnotach religijnych, gdy czynnik ludzki styka się z czynnikiem Bożym. W Kościele katolickim Tradycja uznawana jest za objawione, ale nie spisane Słowo Boże. To tzw. Tradycja przez wielkie "T", która wyraża się w "dorobku" Bożych ludzi - świętych i błogosławionych. Za "świętych" uznaję tu nie tylko oficjalnie kanonizowanych, lecz podążających wytrwale drogą Ewangelii i żyjących ciągle w Duchu Świętym. Podobnie za "błogosławionych" uznaję nie tylko beatyfikowanych, lecz także wcielających w codzienności - przy pomocy łaski Pana - ewangeliczne "Błogosławieństwa". Pisząc"dorobek" oczywiście nie mam na myśli sensu stricto spuścizny pisarskiej, którą Boży ludzie po sobie zostawili. Dzieła wybitnych chrześcijańskich mistyków i ascetów, choć są świadectwem najwyższych duchowych lotów, są tylko słowami ludzkimi i dlatego nie mogą być zestawiane ze Słowem Bożym spisanym w Piśmie Świętym. To są dwa nieporównywalne poziomy. Tradycja przez wielkie "T" to niewidzialne, duchowe dobro, które przetrwało w sposobie wiary i modlitwy, mądrości życiowej, stylu rozwiązywania problemów, zwyczajach i normach Liturgii, kultywowaniu Bożego modus vivendi, a przede wszystkim w klimacie przylgnięcia i wierności Słowu Biblii. Tradycja przez wielkie "T" jest nam potrzebna, gdyż ukazuje ciągłość działania Pana Boga we wspólnocie Kościoła.

Ciekawie o Tradycji w kontekście różnic między Kościołem katolickim a prawosławnym pisze ks. Edward Staniek: Tekst Pisma Świętego został w pierwszych wiekach zinterpretowany przez wspartych łaską Boga Ojców Kościoła, którzy ukazali, jak należy rozumieć poszczególne wersety Ewangelii. Wypowiedzi Ojców Kościoła na Soborach powszechnych stanowią główny zrąb Tradycji. Otóż dla Kościoła prawosławnego ta Tradycja jest święta i nietykalna. Dorobek pierwszych ośmiu wieków jest przez nich traktowany jak studnia, w której jest zawsze pełno wody.  Do niej można podejść i każdy, obojętnie w jakiej epoce, zawsze pije tę samą kryształowo czystą wodę Objawienia. Kościół prawosławny uważa, że jest stróżem tej studni, że Chrystus stworzył Kościół po to, aby rozdawał tę wodę życia tak, jak rozdaje się wodę ze studni. Kościół łaciński uważa zaś, że Tradycja to jest źródło wciąż bijące i to tak obficie, że ta źródlana woda płynie jak rzeka przez wszystkie pokolenia. To nie jest studnia. Nasze podejście uwzględnia rozwój ludzkości. Dlatego prawda objawiona docierając do każdego pokolenia obmywa je, ta woda uświęca to, co doczesne, ta woda ciągle szuka koryta, nieustannie rzeźbiąc teren przez który płynie (Ks. E. Staniek, Kościół i Sakramenty, s. 52).

Tradycja zapewnia nam więź i łączność z historią Kościoła. Jako żywa pamięć o przeszłości pokazuje głębię i piękno rytuałów religijnych. To bardzo ważny temat, o którym w interesujący sposób pisze Tomasz Kwiecień OP: Żyjemy w kulturze, która ma za sobą zakwestionowanie wszelkich form zewnętrznych, przypisując im ociężałość, skostnienie i niezdolność do wyrażenia tego, co duchowe (...). Walcząc z rzeczywiście istniejącym formalizmem religijnym, bezmyślnym rytualizmem, nieświadomym sensu i wartości tego co czyni (...), odrzucono wiele starodawnych form, nie dając w ich miejsce niczego naprawdę wartościowego. (T. Kwiecień OP, Pochwała ciała, s. 13). Zatem Tradycja przez wielkie "T" jest uświęconym przez Boże Objawienie "miejscem" kultu Bożego, wyrażoną we właściwy sposób ekspresją miłości do Boga, drogą nawiązywania do bogactwa przeszłości i tworzenia nowych Bożych formuł życia religijnego. W dalszym ciągu książki Kwiecień zamieszcza fragmencik Władcy pierścieni Tolkiena: Jest to mądra powieść o wartościach: honorze, odwadze, mądrości odchodzenia i przemijania, o znaczeniu historii i pamięci. Fragment, o który chodzi znajduje się w drugim tomie. Główny bohater, Frodo Baggins, należący do hobbitów, czyli niziołków albo małych ludzi, zostaje pochwycony na granicy przez patrol ludzi z Gondoru. Po krótkiej wymianie "uprzejmości" czasu wojny okazuje się, że to sprzymierzeńcy i Frodo otrzymuje zaproszenie na kolację. Tam uczestniczy w nieznanym mu wcześniej rytuale:

<<Kapitan i wszyscy wojownicy przed zebraniem się do jedzenia chwilę stali milcząc, zwróceni ku zachodowi. Faramir dał znać obu gościom, że powinni w tym naśladować ludzi.
- Zawsze tak robimy - rzekł, gdy znowu usiedli. - Zwracamy oczy w stronę Numenoru, który przeminął, poza Numenor ku ojczyźnie elfów i dalej jeszcze poza nią, ku tej krainie, która nie przemija. Czy wasze plemię nie zna tego zwyczaju?
- Nie - odparł Frodo, który nagle poczuł się nieokrzesanym prostakiem. - Ale gdy jesteśmy w gościnie, kłaniamy się gospodarzowi, a wstając po jedzeniu dziękujemy mu.
- Tak i my również postępujemy - rzekł Faramir.>>

Spotkały się dwa światy - ludzie świadomi własnej historii i ludzie zwyczajnie grzeczni i mili. Okazuje się, że ludzie z Gondoru też potrafią być mili (...). Mają jednak coś, czego nie mają hobbici - i dlatego Frodo czuje się prostakiem - świadomość historii, pamięć własnych korzeni (tamże, s. 14-15). Sądzę, że Tradycja to właśnie pogłębiona świadomość historii, zakorzenienie się w Bożych dziejach Kościoła, w którym nieprzerwanie od dwóch tysięcy lat płynie żywa woda Ducha Świętego...  To dzięki Tradycji, czyli Słowu Bożemu, które nosimy w głębi serc, możemy jak Faramir patrzeć ze świata, który przemija, ku tej krainie, która nie przemija...