Synergeia, czyli o wspólnym trudzie Boga i człowieka...

J 2,1-12

"W Kanie Galilejskiej odbywało się wesele i była tam Matka Jezusa. Zaproszono na to wesele także Jezusa i Jego uczniów. A kiedy zabrakło wina, Matka Jezusa mówi do Niego: Nie mają już wina. Jezus Jej odpowiedział: Czyż to moja lub Twoja sprawa, Niewiasto? Czyż jeszcze nie nadeszła godzina moja? Wtedy Matka Jego powiedziała do sług: Zróbcie wszystko, cokolwiek wam powie. Stało zaś tam sześć stągwi kamiennych przeznaczonych do żydowskich oczyszczeń, z których każda mogła pomieścić dwie lub trzy miary. Rzekł do nich Jezus: Napełnijcie stągwie wodą! I napełnili je aż po brzegi. Potem do nich powiedział: Zaczerpnijcie teraz i zanieście staroście weselnemu! Oni zaś zanieśli. A gdy starosta weselny skosztował wody, która stała się winem - nie wiedział bowiem, skąd ono pochodzi, ale słudzy, którzy czerpali wodę, wiedzieli - przywołał pana młodego i powiedział do niego: Każdy człowiek stawia najpierw dobre wino, a gdy się napiją, wówczas gorsze. Ty zachowałeś dobre wino aż do tej pory. Taki to początek znaków uczynił Jezus w Kanie Galilejskiej. Objawił swoją chwałę i uwierzyli w Niego Jego uczniowie. Następnie On, Jego Matka, bracia i uczniowie Jego udali się do Kafarnaum, gdzie pozostali kilka dni."

Zdarzenie opisane przez świętego Jana na początku drugiego rozdziału Ewangelii możemy widzieć z różnych stron... Oprócz warstwy historycznej, która uwzględnia to, co stało się w życiu konkretnych ludzi żyjących przed 2 tysiącami lat na terenie Palestyny w Kanie Galilejskiej (cud przemiany wody w wino dokonany przez Jezusa na weselu), możemy dojrzeć tu również warstwę duchową - wymiar symboliczny, który wyłania się z głębi tekstu, jak i warstwę moralną, przez którą Pan Bóg zachęca nas do dobra i udziela niezbędnych rad.

1. Płaszczyzna historyczna.

W Kanie Galilejskiej odbywało się wesele. Na uroczystości obecni byli Jezus, apostołowie oraz Maryja. W pewnej chwili zabrakło wina... Zapewne wprawiło to w konsternację i bardzo zasmuciło młodych małżonków... Problem nowożeńców dostrzegła Maryja, która powiedziała o wszystkim Jezusowi (Nie mają już wina...). Być może dziwi nas reakcja - odpowiedź Pana: Czyż to moja lub Twoja sprawa, Niewiasto? Czyż jeszcze nie nadeszła godzina moja? Zdaniem egzegetów oficjalny zwrot, którym posłużył się Jezus: Niewiasto..., nawiązuje do pierwszej niewiasty - Ewy. Zresztą podobnego słowa użyje Pan przed świercią, gdy z krzyża powie do Maryi: "Niewiasto, oto syn Twój..." (J 19,26b). Zdanie: ...jeszcze nie nadeszła godzina moja... da się przeczytać i zrozumieć na dwa sposoby. Bez pytajnika: "Niewiasto, to jeszcze nie jest mój czas (godzina)..." albo z pytajnikiem: "Niewiasto, to jest mój czas (godzina)...", jakby Jezus dziwił się i chciał zapytać: "Dlaczego się niepokoisz...?" Myślę, że klucz interpretacyjny, którym możemy odkryć właściwy sens zdania, tkwi w zrozumieniu Jezusowego pytania: Czyż to moja lub Twoja sprawa...? Według biblistów słychać tu rozdźwięk, czuć odmienność zdań Maryi i Jezusa... Ale jest też ciekawa hipoteza, której autorzy sugerują, że zdanie: Czyż to moja lub Twoja sprawa...? można przetłumaczyć: "Co Mnie, to i Tobie...", jakby Pan chciał powiedzieć do Maryi: "Zgadzam się. Myślę tak, jak Ty..." Summa summarum w Kanie Galilejskiej "czas (godzina) Jezusa" nadszedł! Cud na weselu to był początek znaków, które uczynił Jezus! Dobrze wiemy, jak to się zdarzyło. Na pamięć znamy słowa, które były zbawienną radą Maryi skierowaną do bezradnych sług: Zróbcie wszystko, cokolwiek wam powie... Pomocnicy starosty weselnego posłuchali Maryi. Posłuchali także Pana, który powiedział: Napełnijcie stągwie wodą! Wlali kilkaset litrów do kamiennych stągwi (napełnili je aż po brzegi...) i stał się cud! Dzięki interwencji Jezusa woda stała się winem!  

2. Płaszczyzna duchowa.

Perykopa przedstawiająca wesele w Kanie Galilejskiej ukrywa w sobie duchową (symboliczną) treść. Odkrywamy tu zapowiedź sakramentów. Woda wskazuje na Chrzest, zaś wino na Eucharystię. Frapujące jest to, że małżeństwo zawarte przez nieznanych nam ludzi służy przedstawieniu duchowych zaślubin i niezwykłej więzi łączącj Jezusa i Maryję. Ponadto na weselu w Kanie Galilejskiej obecny jest "sakrament" wspólnoty Kościoła: Zaproszono na to wesele (...) Jezusa i Jego uczniów. (...) i była tam Matka Jezusa.

Cud przemiany wody w wino stanowi także piękną ilustrację współdziałania Boga - czyniącego cuda i człowieka - posłusznego Słowu Stwórcy i pomagającego Panu w urzeczywistnieniu Bożych pragnień. W teologii wschodniej nazywa się to synergeia, czyli synteza wysiłku Boga, który zawsze działa jako pierwszy (inicjuje) i to, co robi, ma fundamentalne znaczenie dla realizacji wielkich dzieł (cudów) oraz wysiłku człowieka, który - odpowiadając na zaproszenie i współpracując ze Stwórcą - dokłada swoją cząstkę, dzięki której dobro staje się większe... Bóg, który wszystko może, najpełniej objawia swoją wszechmoc we współdziałaniu (współpracy) z człowiekiem. 

3. Płaszczyzna moralna.
Według włoskiego kameduły Innocenzo Gargano, cud w Kanie Galilejskiej i opowieść o stągwiach jest nawiązaniem do Księgi Ezechiela i proroctwa Pana: "Odbiorę wam serce kamienne, a dam wam serce z ciała..."  (Ez 36,26). Ciężkie, kamienne i zagrzebane w ziemi dzbany przywołują obraz twardych ludzkich serc, które potrzebują dotknięcia Bożej łaski, by mogły stać się naczyniami miłości. Włoski zakonnik i egzegeta przywołuje też fragment Księgi Jeremiasza: "Lecz takie będzie przymierze, jakie zawrę z domem Izraela po tych dniach - wyrocznia Pana: Umieszczę swe prawo w głębi ich jestestwa i wypiszę na ich sercu. Będę im Bogiem, oni zaś będą Mi narodem..." (Jr 31,33) [I. Gargano, Lectio divina do Ewangelii św. Jana, zob. s. 52-55]. Wydźwięk moralny Janowej perykopy przedstawiającej przemianę wody w wino jest zatem następujący: Pan chce dotknąć naszych serc i uczynić cud... Winem swojej MIŁOŚCI chce zamienić to, co w nas ciężkie i nieżywe (z kamienia) na to, co lekkie i żywe (z ciała)...